Thiếu máu chi mạn tính: Bệnh gia tăng khi trời chuyển lạnh

28/02/2025 07:35

Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, số lượng bệnh nhân thiếu máu chi mạn tính nhập viện tăng mạnh vào mùa lạnh, đặc biệt sau Tết. Hiện tại, Khoa Ngoại Tim mạch – Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực đang điều trị 10 bệnh nhân ở giai đoạn 4, khi hoại tử đã bắt đầu xuất hiện ở bàn chân và ngón chân. Nguyên nhân là do thời tiết lạnh khiến mạch máu co lại trên nền tắc nghẽn và xơ vữa sẵn có, làm giảm nghiêm trọng lượng máu nuôi dưỡng chi. Điều này không chỉ gây đau đớn kéo dài mà còn có thể dẫn đến hoại tử, buộc phải cắt cụt nếu không can thiệp kịp thời.

 

ThS.BS Dương Ngọc Thắng, Khoa Ngoại Tim mạch – Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết: Hầu hết bệnh nhân thiếu máu chi mạn tính nhập viện khi bệnh đã bước vào giai đoạn muộn. Những dấu hiệu ban đầu dễ bị bỏ qua, khiến việc chẩn đoán và điều trị bị trì hoãn, đẩy người bệnh vào tình trạng nguy hiểm.

 

 

Ban đầu, bệnh nhân chỉ cảm thấy đau cách hồi: cứ đi một quãng ngắn, bắp chân đau nhói, buộc phải dừng lại nghỉ ngơi. Sau ít phút, khi mạch máu giãn ra, họ lại có thể đi tiếp, nhưng cơn đau cứ lặp đi lặp lại. Nhiều người chủ quan hoặc nhầm lẫn với bệnh lý cơ xương khớp, đau thần kinh dẫn đến điều trị sai hướng bằng thuốc giảm đau, thuốc thần kinh, vô tình làm chậm quá trình chẩn đoán và điều trị thực sự cần thiết. Đến khi bệnh tiến triển nặng, cơn đau không còn chỉ xuất hiện khi vận động mà theo đuổi cả khi nghỉ ngơi, thậm chí trong giấc ngủ. Ở giai đoạn muộn hơn, đầu ngón chân, bàn chân có thể tím tái, hoại tử – một lời cảnh báo khắc nghiệt rằng sự sống của chi đang bị đe dọa.

 

Quan trọng hơn, bệnh lý mạch máu không chỉ giới hạn ở chi dưới mà còn là dấu hiệu của tổn thương mạch toàn thân. Khi động mạch chi đã bị xơ vữa, rất có thể các mạch quan trọng khác như động mạch chủ bụng, động mạch vành, động mạch não cũng đang chịu tổn thương, làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ – những biến chứng có thể cướp đi mạng sống trong gang tấc.

 

Ông N.V.A (57 tuổi) nhập viện trong tình trạng nguy kịch: đau dữ dội ở cả hai chân, chân tím tái do thiếu máu cấp. Trước đó, ông đã có tiền sử xơ vữa động mạch, nhưng lần này, một cục huyết khối từ mảng xơ vữa đã trôi ra, gây tắc nghẽn dòng máu đến cả hai chân.

 

Ngay lập tức, các bác sĩ tiến hành phẫu thuật lấy huyết khối. Sau mổ, chân phải cải thiện rõ rệt, bàn chân ấm dần, hồng hào trở lại. Nhưng chân trái vẫn lạnh buốt, mất hoàn toàn cảm giác và vận động. Chụp mạch kiểm tra sau mổ cho thấy toàn bộ mạch máu từ đùi xuống dưới gối đã bị tắc nghẽn hoàn toàn. Với tổn thương nặng như vậy, giải pháp thông thường là cắt cụt chân.

 

Trước một người bệnh còn tương đối trẻ, không mắc quá nhiều bệnh nền, các bác sĩ quyết định thử thêm một cơ hội cuối cùng. Bởi lẽ, khi thiếu máu toàn bộ từ gốc chi xuống bàn chân, nếu phải cắt cụt, bệnh nhân sẽ mất đi khả năng đi lại. Thống kê cho thấy, có đến 50% bệnh nhân sau cắt cụt đùi không thể sử dụng chân giả, phải gắn bó với xe lăn suốt đời. Một cầu nối mạch máu được thực hiện: đoạn tĩnh mạch hiển của chính bệnh nhân được lấy ra để ghép nối từ động mạch trên bẹn xuống động mạch dưới gối – vùng còn lành lặn. Sau phẫu thuật, bàn chân dần ấm hơn, sưng giảm, một tia hy vọng le lói trong hành trình giữ lại đôi chân cho bệnh nhân.

 

Thêm một trường hợp đang điều trị tại khoa là ông N.V.D (69 tuổi) nhập viện với tình trạng tắc nghẽn mạch máu nghiêm trọng. Ông có tiền sử phẫu thuật hẹp động mạch cảnh một năm trước, sau đó được bắc cầu động mạch chủ đến động mạch đùi để khắc phục tình trạng thiếu máu ở chân phải. Tưởng chừng đã kiểm soát được bệnh, nhưng lần này, chân trái của ông lại bị thiếu máu nghiêm trọng, dẫn đến tắc mạch chân trái. Ông đã tự ý ngưng thuốc chống đông suốt 4 tháng. Đối với bệnh nhân có bệnh lý mạch máu, thuốc chống đông là “chiếc khiên” bảo vệ trước nguy cơ hình thành huyết khối mới. Ngừng thuốc đồng nghĩa với việc tạo điều kiện cho máu đông lại, làm tắc nghẽn các cầu nối trước đó. Sai lầm tưởng chừng nhỏ nhưng đã đẩy bệnh nhân vào nguy cơ mất đi một phần cơ thể, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

 

Các bác sĩ cảnh báo, thiếu máu chi mạn tính không chỉ là một căn bệnh, mà là hồi chuông cảnh báo về tình trạng suy giảm hệ thống mạch máu trên toàn cơ thể. Đừng để đến khi cơn đau hành hạ từng bước chân, khi bàn chân tím tái, lạnh ngắt mới tìm đến bác sĩ.

 

Phòng Công tác xã hội