Phòng bệnh sau ghép tạng

13/08/2021 13:53

1 ca ghép tim tại Bệnh viện HN Việt Đức

Trước những thành tựu y học hiện nay, nhiều người sau ghép tạng đã có được đời sống kéo dài đáng kể, tuy nhiên cần phải dự phòng các biến chứng. Tùy bệnh, tùy điều kiện điều trị và nỗ lực cá nhân mà sức khỏe của người sau ghép tạng có thể phục hồi chậm hay nhanh. Những lưu ý sau đây sẽ rất hữu ích cho người được ghép tạng và thân nhân của họ.

Làm sạch không gian sống

Khi rời trung tâm ghép tạng, vì hệ miễn dịch của bạn đã yếu hơn bình thường nên cần nhờ người dọn dẹp ngôi nhà của bạn sao cho bảo đảm vệ sinh để tránh phát sinh những bệnh nhiễm trùng. Cụ thể: Giặt sạch và phơi nắng tất cả các loại chăn, màn, thảm…; chà rửa nền nhà, lau quét bụi hoặc rửa sạch tường, cửa, các vật dụng trong nhà; làm sạch máy điều hòa và thay các miếng lưới lọc bụi; tìm cách ngăn bụi (như đóng cửa kính hoặc làm lưới ngăn bụi) nếu môi trường xung quanh nhiều bụi bặm.

Ngoài ra, nên dời các chậu hoa tươi hoặc bình hoa khô ra khỏi phòng ở. Lúc người được ghép tạng về thì không dọn dẹp, phủi bụi khi có mặt họ vì bụi, nấm có thể làm phát sinh những bệnh nhiễm trùng (giống như khi trong nhà có người bị hen suyễn).

Vệ sinh cá nhân

Những thao tác vệ sinh cá nhân tuy đơn giản nhưng có thể giúp ích rất nhiều cho người sau ghép tạng để tránh các bệnh nhiễm trùng. Cụ thể là rửa tay mỗi khi từ bên ngoài về nhà; rửa tay sau khi đi vệ sinh, tiếp xúc với thú vật hoặc làm việc nhà, trước khi ăn hoặc trước khi chuẩn bị thức ăn; vệ sinh thân thể, răng miệng. Ngoài việc giữ vệ sinh cá nhân, rất cần thiết lưu ý tới khách. Có thể ghi một bảng chữ nhỏ ở cửa để nhắc khách đến nhà biết trong gia đình đang có người vừa được ghép tạng. Tốt nhất là hạn chế không tiếp xúc quá nhiều khách, nhất là những khách đang bị bệnh.

Giữ cơ thể khỏe mạnh

Sau ghép tạng, người bệnh cần nghỉ ngơi đầy đủ, không thức khuya hay làm việc quá sức; ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, nhất là chất đạm, các vitamin và muối khoáng. Ăn nhiều rau quả sẽ rất tốt. Việc đi bộ hoặc chạy bộ chậm là một hình thức thể dục tốt cho nhiều người. Ngoài ra, cũng nên hỏi bác sĩ điều trị để biết khi nào có thể vận động và với lượng bao nhiêu thì vừa sức. Uống thuốc đúng, đủ, đều theo căn dặn của thầy thuốc vì đây là vấn đế rất quan trọng. Thực hiện khám định kỳ đúng lịch hẹn hoặc khi có triệu chứng gì bất thường.

Sinh hoạt tình dục

Tùy bệnh lý và tình trạng sức khỏe mà người sau ghép tạng có thể sinh hoạt tình dục bình thường hay không. Đối với bệnh nhân ghép thận, sau 3 tháng có thể quan hệ tình dục được nếu diễn biến tốt. Cả nam và nữ có thể có con sau 1 -2 năm. Nhiều người sức khỏe cho phép nhưng do tâm lý lo âu, buồn rầu về chứng bệnh của mình mà ảnh hưởng ít nhiều đến chuyện sinh hoạt vợ chồng. Nói chung, việc giữ một thái độ sống lạc quan, tích cực sẽ giúp cải thiện tốt sức khỏe tình dục.

Chế độ ăn uống

An toàn thực phẩm đặc biệt quan trọng sau phẫu thuật cấy ghép. Bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do nhiễm trùng thực phẩm trong khi bệnh nhân đang dùng thuốc chống thải ghép. Thực phẩm có thể mang vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng.

Thực hiện theo hướng dẫn an toàn thực phẩm có thể giúp đỡ. Dưới đây là một số lời khuyên để ngăn ngừa nhiễm trùng từ thực phẩm mà bệnh nhân ăn.

– Sữa: Chỉ uống sữa tiệt trùng và chỉ sử dụng các sản phẩm sữa tiệt trùng. Kiểm tra nhãn trên phô mai và sữa chua.

– Trứng: Sử dụng trứng tiệt trùng và các sản phẩm trứng cho các công thức gọi là trứng sống hoặc chưa chín. Nấu trứng chưa tiệt trùng cho đến khi lòng đỏ cứng, hoặc ăn trứng ốp la, đánh trứng hoặc luộc chín.

– Tránh các loại thịt và hải sản sống và nấu chưa chín.

– Luôn rửa trái cây và rau quả tươi trước khi ăn.

Chăm sóc da và tóc:

Bệnh nhân cấy ghép thường không cần chăm sóc da đặc biệt trừ khi họ phát triển một tình trạng da bất thường hoặc phát ban. Tắm với xà phòng thông thường. Sử dụng xà phòng nhẹ và kem dưỡng da sau khi tắm nếu da bệnh nhân bị khô.

Để tránh những vết cắt cạo râu, hãy sử dụng dao cạo điện. Nếu bệnh nhân có một vết cắt nhỏ, hãy làm sạch nó mỗi ngày. Nếu bệnh nhân gặp phải vết cắt lớn hơn, bệnh nhân có thể cần phải đến bác sĩ.

Bệnh nhân cấy ghép có nhiều khả năng phát triển ung thư da. Điều quan trọng là bệnh nhân bảo vệ làn da của mình khỏi tia cực tím bằng cách:

– Tránh ánh nắng mặt trời trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều, đó là lúc tia cực tím mạnh nhất.

– Mặc quần áo bảo hộ, bao gồm cả mũ, khi ở ngoài trời.

– Thoa kem chống nắng và son dưỡng hàng ngày cho những vùng da không được che chắn, ngay cả khi trời nhiều mây hoặc mưa.

– Sử dụng các sản phẩm da có chỉ số bảo vệ da (SPF) ít nhất là 30.

Chăm sóc răng miệng

Sức khỏe răng miệng rất quan trọng đối với những người bị ghép tim. Các vấn đề về răng như áp xe hoặc đau miệng có thể là vấn đề lớn do hệ thống miễn dịch yếu hơn.

Chăm sóc phòng ngừa là quan trọng hơn bao giờ hết. Một số loại thuốc cấy ghép cũng gây ra vấn đề về nướu. Điều quan trọng là nói với nha sĩ của bệnh nhân rằng bệnh nhân đã ghép tim. Một loại kháng sinh thường được kê đơn để ngăn ngừa bất kỳ cơ hội nhiễm trùng từ quy trình thủ thuật  nha khoa.

Phòng nguy cơ nhiễm trùng (lây bệnh từ người hoặc động vật)

– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng chống vi khuẩn hoặc gel rửa tay.

– Giữ tay của bệnh nhân xa khuôn mặt và miệng của bệnh nhân.

– Mang khẩu trang khi đến chỗ đông người.

– Tránh tiếp xúc với những người bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng khác.

– Nếu bệnh nhân có vết thương và phải thay băng, hãy rửa tay trước và sau.

– Rửa tay sau khi ho hoặc hắt hơi. Ném khăn giấy vào thùng rác ngay lập tức.

– Nếu ai đó trong gia đình bệnh nhân bị cảm lạnh hoặc cúm, hãy nhờ họ giúp bảo vệ bệnh nhân. Họ có thể sử dụng ly uống riêng, che miệng khi ho và rửa tay thường xuyên.

– Tránh chất thải động vật. Tránh xa động vật đi lang thang bên ngoài. Hộp đựng mèo nên được che đậy và mang ra khỏi nhà của bệnh nhân trước khi nó được dọn dẹp. Đó là vì phân của một số động vật có chứa ký sinh trùng và có thể gây nhiễm trùng. Bể cá có thể phát triển nấm và có thể truyền nhiễm. Tất cả các sinh vật này có thể lây nhiễm cho bệnh nhân sau khi cấy ghép.

– Không tiêm vắc-xin có virus sống, chúng bao gồm các loại vắc-xin cho bệnh sởi, quai bị, sởi , sốt vàng da, đậu mùa, thủy đậu, bệnh zona và vắc-xin bại liệt Sabin uống.

– Nếu bệnh nhân hoặc bất kỳ thành viên nào trong gia đình cần được tiêm chủng, cần liên hệ nhóm bác sĩ ghép.

Ths ĐD.Nguyễn Xuân Vinh

Điều dưỡng trưởng TT tim mạch và lồng ngực