Phối hợp đa kỹ thuật mang lại hiệu quả tối ưu trong điều trị liệt mặt hay liệt dây thần kinh số VII

30/11/2023 14:23

Liệt dây thần kinh số VII (TK 7) hay còn gọi là liệt mặt, là tình trạng mất vận động hoàn toàn hay một phần các cơ của nửa mặt, do tổn thương dây thần kinh mặt. Nó biểu hiện ra ngoài bởi các hiện tượng như méo mồm, không nhăn được trán, mắt nhắm không kín, rãnh mũi má lệch, cười méo miệng, khó ăn nhai và phát âm… Ngoài việc ảnh hưởng đến chức năng thì còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp hòa nhập của người bệnh đối với xã hội. Biểu hiện bệnh và các giai đoạn khác nhau cần có phương pháp điều trị khác nhau, yêu cầu có sự phối hợp tốt của nhiều chuyên khoa và kết hợp nhiều phương pháp mới mang lại kết quả tối ưu cho người bệnh.

Bệnh nhân NVP, ở Hà Nội, không may bị tai nạn xe máy. Bệnh nhân vào viện trong tình trạng có vết thương vùng má kèm chấn thương sọ não, hôn mê nên khó đánh giá tình trạng liệt mặt. Tuy nhiên với kinh nghiệm dày dặn, các bác sĩ Tạo hình thẩm mỹ Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã quyết định cho bệnh nhân mổ cấp cứu và đưa kính hiển vi phẫu thuật vào thăm dò vết thương ngay trong mổ. Quan sát dưới kính hiển vi phát hiện đứt các nhánh gò má, nhánh miệng kèm theo đứt cả ống tuyến nước bọt. Đây là 2 nhánh lớn của TK 7, nhánh gò má bị tổn thương sẽ gây ra hiện tượng không nhắm được mắt dẫn đến khô mắt, loét giác mạc ảnh hưởng đến thị lực sau này. Nháy miệng tổn thương sẽ gây ra méo miệng rất khó ăn nhai và khó phát âm, ảnh hưởng đến chức năng và thẩm mỹ của người bệnh. Một nguy hiểm thêm nữa là bệnh nhân còn bị tổn thương ống tuyến nước bọt. Nếu tổn thương này không được sửa chữa nước bọt sẽ rò ra má của bệnh nhân làm vết thương không thể liền được. Các bác sĩ đã ngay lập tức sử dụng kính hiển vi phóng to các thành phần thần kinh và ống tuyến, khâu nối bằng các sợi chỉ vi phẫu chỉ nhỏ bằng 1/10 sợi tóc. Tất cả các tổn thương đã được sửa chữa khâu nối sớm trước 72h ngay sau tai nạn. Sau mổ vết thương của bệnh nhân hồi phục nhanh chóng, không có hiện tượng rò nước bọt sau mổ. Các dây thần kinh bắt đầu có hoạt động trở lại sau 4 tháng và hồi phục gần như hoàn toàn.

PGS.TS Nguyễn Hồng Hà, Trưởng khoa Phẫu thuật Hàm mặt – Tạo hình  – Thẩm mỹ, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết từ lâu bệnh viện đã áp dụng kỹ thuật cao Vi phẫu trong cấp cứu chấn thương hàm mặt. Nhờ sự phối hợp tốt giữa các chuyên khoa Gây mê hồi sức, Sọ não, Phẫu thuật Hàm mặt – Tạo hình thẩm mỹ, bệnh viện đã thành công cứu chữa cho hàng trăm ca tổn thương thần kinh 7 phức tạp này.

 

Không được may mắn như bệnh nhân NVP, bệnh nhân TTL, 39 tuổi, quê ở Vũng Tàu, xuất hiện méo mồm liệt mặt sau khi ngủ dậy, từ cách 3 năm. Trong 2 năm đầu do tâm lý rất sợ phẫu thuật nên bệnh nhân chỉ đi chữa bằng các biện pháp nội khoa, phục hồi chức năng, châm cứu thời gian dài nhưng không có hiệu quả. Sau đó gia đình động viên để bệnh nhân đồng ý phẫu thuật. Tuy nhiên khi đi khám, các bác sỹ phải chỉ định mổ vi phẫu chuyển cơ và thần kinh từ nơi khác lên mặt để phục hồi cơ mặt. (Do bệnh nhân để lâu quá 2 năm, các cơ trên mặt bên liệt đã bị thoái hóa nên phương pháp khâu nối thần kinh như bệnh nhân NVP hoặc chuyển thần kinh sẽ không hiệu quả). Khó khăn ở đây là hầu hết các bác sỹ đều nói chị TTL phải mổ ít nhất 2 lần vi phẫu mới có hy vọng. Lần 1 cần lấy dây thần kinh dưới chân ghép lên mặt, để chuyển tín hiệu thần kinh từ bên lành sang bên liệt. Sau đó sẽ phải chờ 6 tháng – 1 năm để thần kinh có thể mọc từ bên lành sang. Tiếp sau đó bệnh nhân sẽ phải tiến hành một ca mổ vi phẫu lần thứ hai, để lấy một phần của cơ thon (một cơ nhỏ ở vùng đùi) để đưa lên trên mặt. Rồi nối vào mạch máu trên mặt cũng như là với dây thần kinh đã được ghép nối từ bên lành sang trong lần mổ trước. Nếu cuộc mổ này thành công thì sau khoảng 6 tháng đến 1 năm nữa, bệnh nhân mới vận động lại được. Vì phương pháp này cần phải mổ ít nhất là hai lần, với hai ca vi phẫu khó khăn nên khả năng thành công thường khó hằng định (tâm lý sợ mổ lại càng sợ hơn). Sau khi tìm hiểu qua các phương tiện thông tin, bệnh nhân và gia đình nghe nói tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức có thể triển khai kỹ thuật chuyển thần kinh cơ phục cơ liệt mặt chỉ với một lần phẫu thuật, bệnh nhân đã bay ra Hà Nội để được khám và điều trị.

Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, bệnh nhân đã được tiến hành phẫu thuật chuyển thần kinh cơ 1 thì. Thay vì phải chờ đợi thần kinh mọc từ bên lành sang bên liệt, các bác sĩ đã sử dụng ngay nguồn thần kinh từ thần kinh cơ cắn (là nhánh của dây thần kinh 5 cùng bên và không bị liệt) để nối vào chi phối vận động cho phần cơ mới này. Do khoảng cách từ dây thần kinh cơ cắn đến dây thần kinh 7 rất gần (chỉ cách khoảng 1cm) ngay trên một bên mặt nên sau khi nối tỷ lệ thành công sẽ cao hơn các phương pháp khác. Chỉ sau hhoảng 3,5 tháng là bệnh nhân đã có các biểu hiện phục hồi vận động cơ. Sau thời gian luyện tập phục hồi chức năng tiếp theo bệnh nhân cũng sẽ có được nụ cười và các hoạt động vận cơ khỏe hơn so với các phương pháp cũ.

 

PGS.TS Nguyễn Hồng Hà, Trưởng khoa Phẫu thuật Hàm mặt – Tạo hình  – Thẩm mỹ, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết thêm, việc triển khai kỹ thuật Vi phẫu là kỹ thuật cao đòi hỏi phải có máy móc trang thiết bị hiện đại, cũng như điều kiện tình trạng sức khỏe của bệnh nhân tương đối ổn định cho phép chịu đựng ca mổ kéo dài. Tuy nhiên đối với các bệnh nhân già yếu không mổ vi phẫu được, các bác sĩ của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cũng đã triển khai nhiều kỹ thuật ít phức tạp hơn. Ví dụ chuyển cơ thái dương một thì, nhanh chóng hiệu quả. Tuy không được đẹp như phương pháp vi phẫu nhưng cũng tạo được sự cân đối của khuôn mặt và phục hồi được phần nào vận động của cơ vùng mặt cũng như là nụ cười của người bệnh.

Việt quyết định phương pháp điều trị liệt mặt cũng như tiên lượng kết quả phụ thuộc vào nguyên nhân cũng như là thời gian mắc bệnh. Với các vết thương do tai nạn, nếu bệnh nhân đến sớm và được mổ trước 72 tiếng, kết quả phục hồi sẽ rất tốt. Trong các trường hợp liệt không rõ nguyên nhân hay do nhiễm trùng, virut hay do cắt bỏ các khối u gây ảnh hưởng đến thần kinh 7, nếu bệnh nhân đến sớm trước 12 đến 24 tháng, việc điều trị sẽ đơn giản hơn. Các bác sĩ chỉ cần chuyển một dây thần kinh từ nơi khác đến (ví dụ thần kinh cơ cắn, thần kinh lưỡi…) nối vào dây thần kinh bị bệnh, khi các cơ chi phối chưa bị thoái hóa nên khả năng hồi phục cao. Nếu bệnh nhân đến muộn sau quá 24 tháng thì việc mổ sẽ phải chuyển toàn bộ cơ và thần kinh từ nơi khác đến nên sẽ phức tạp hơn. Với việc cải tiến kỹ thuật sử dụng thần kinh cơ cắn tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cũng đã rút ngắn được số lần phẫu thuật và tăng tỷ lệ thành công cho loại bệnh lý phức tạp này.

 

PGS.TS Nguyễn Hồng Hà chia sẻ, chính nhờ Ban giám đốc bệnh viện luôn ủng hộ thúc đẩy công tác hợp tác quốc tế, khoa Phẫu thuật Hàm mặt – Tạo hình – Thẩm mỹ đã được chuyển giao kỹ thuật điều trị Liệt 7 bằng chuyển thần kinh cơ cắn từ Giáo sư Luis Bermudez, phẫu thuật viên tạo hình thẩm mỹ hàng đầu thế giới, một trong những người tiên phong thực hiện kỹ thuật này. Sau đó các bác sỹ của bênh viện cũng đã cải tiến áp dụng thành công cho hàng trăm bệnh nhân tại Việt Nam.

 

Từ ngày 03 – 10/12/2023, các chuyên gia tạo hình thẩm mỹ của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức phối hợp với đoàn chuyên gia Hoa Kỳ đến từ các bệnh viện hàng đầu của Chicago và Los Angeles sẽ tư vấn điều trị các dị tật sọ mặt, bệnh lý u xơ thần kinh, biến dạng mặt di chứng sau mổ khối u chấn thương, liệt mặt. Những bệnh nhân có nhu cầu có thể đăng ký qua số điện thoại 02438253531 số máy lẻ 5350 của khoa Phẫu thuật Hàm mặt – Tạo hình – Thẩm mỹ, Tầng 5 Nhà D, Bệnh viện  Hữu nghị Việt Đức.

 

Phòng Công tác xã hội